Tokyo story

Θέλω να συνεχίσω τον προβληματισμό μου από την προηγούμενη κριτική του «Κυνόδοντα» αντιπαραβάλλοντάς τον, άδικα υπό μίαν έννοια, διότι μοιάζει με σύγκριση μεταξύ Έβερεστ και Ολύμπου, με μια από τις 10 καλύτερες ταινίες από καταβολής κινηματογράφου ( ψηφίστηκε στο #7 στη λίστα με τις 100 καλύτερες ταινίες όλων των εποχών το Νοέμβριο του 2005 ). Με αφορμή το πρόσφατο τσουνάμι που χτύπησε αυτήν την αξιοθαύμαστη χώρα αλλά και για να επισημάνω τις χαώδεις διαφορές στη φιλοσοφία, στην κουλτούρα και στον τρόπο ζωής.

Αποδίδοντας έναν ελάχιστο φόρο τιμής στα θύματα και θέλοντας να δηλώσω τον απεριόριστο θαυμασμό για οτιδήποτε ιαπωνικό. ( Δύο είναι οι μεγάλες μου αγάπες: η Βραζιλία και η Ιαπωνία.)
Αν στον «Κυνόδοντα» το σενάριο είναι λιτό, τότε εδώ μιλάμε για τον ορισμό του Μινιμαλισμού: το storyline είναι η επίσκεψη ενός πολύ ηλικιωμένου ζευγαριού στο Τόκυο και η απόρριψη που βιώνουν από τα παιδιά τους. Μόνο η χήρα νύφη θα τους φερθεί ανθρώπινα. Τέλος.
Η ιαπωνική κοινωνία δίνει μεγάλη έμφαση στην ομαδικότητα και στους τύπους. Στην ταινία βλέπουμε πόσο πολύ έχουν αρχίσει να διαβρώνονται αυτές οι αξίες «εκ των έξω» με τη νίκη των Αμερικανών και την επικράτηση αργά αργά της κουλτούρας τους. Οι τύποι τηρούνται μεν αλλά είναι τελείως κούφιοι, κενοί περιεχομένου. Η αγάπη και ο σεβασμός στους γονείς έχουν εκλείψει και εκείνοι έχοντας εκπληρώσει τον προορισμό τους ως παραγωγικά και αναπαραγωγικά εργαλεία απορρίπτονται στον κάλαθο των αχρήστων. Αντιμετωπίζουν τον εγωισμό και την αδιαφορία των τέκνων τους. Και σ’ αυτό το σημείο ξεκινάει η ζεν θεώρηση του κόσμου και της ζωής.
Το ηλικιωμένο ζευγάρι, φορείς του καθαρού παραδοσιακού τρόπου, ειλικρινά παραδίδει μαθήματα ζωής με την ηρεμία, τον μεταξύ τους έρωτα, τη στωική του αταραξία. Μέχρι που πεθαίνει η Μάνα τόσο απλά όσο έζησε: σβήνοντας και αφήνοντας τον Πατέρα μόνο. Ο θάνατος είναι το γεγονός που εξισώνει κάθε ατομικισμό και οδηγεί σε μια σιωπηλή κατανόηση της γήινης ύπαρξης.
Η βαθιά αξιοπρέπεια και η τελετουργική καθημερινότητα των ηλικιωμένων, η σοφία του πατέρα και η άπειρη καλοσύνη της μητέρας πραγματικά σου φέρνουν δάκρυα συγκίνησης στα μάτια. Έως λυγμούς θα έλεγα. Δε μπορώ ειλικρινά να συγκρίνω αυτήν τη ματιά με τη δυτική: γεμάτη γκρίνια, εγωισμό, κακία και ανησυχία. Ο «Κυνόδοντας» είναι αντιπροσωπευτικό δείγμα της.
Τέλος, δε γίνεται να μην αναφερθώ στην τεχνική επιλογή του καδραρίσματος «κοντρ-πλονζέ» ( η κάμερα είναι τοποθετημένη σχεδόν στο πάτωμα και δείχνει ολόσωμες φιγούρες των ηθοποιών από κάτω με κλίση προς τα επάνω ) που την κάνει μανιέρα και σε άλλες ταινίες του. Με αυτόν τον τρόπο επιτυγχάνεται κάτι μοναδικό: μπροστά μας παύουμε να έχουμε μεμονωμένα πρόσωπα. Ατενίζουμε τον Άνθρωπο σε όλο του μεγαλείο και σε όλη του την τραγικότητα. Πώς να μη θαυμάσει κανείς αυτό το υπέροχο ον, να μη συγκινηθεί, να μην τον συμπονέσει, να μην τον αγαπήσει! Σε παρακαλώ στοχάσου πάνω στην ατέρμονη κίνηση των νερών του ποταμού του τελευταίου πλάνου: κοίτα πώς κυλά και διακλαδίζεται ο ποταμός… Πάντα ρει.
ΥΓ: Το μόνο που θα χρειαζόταν να γράψω έτσι για τη σύγκριση θα ήταν αυτό :
Σκέψου ο σεισμός και το τσουνάμι που ακολούθησε να είχαν χτυπήσει ΕΔΩ! Πιστεύω ακράδαντα ότι θα είχαμε πεθάνει ΟΛΟΙ!!!

1953, Σκηνοθεσία Yasujirô Ozu